DE GROTE EFFICIËNTIE DENKFOUT.

Al in 1865 merkte een econoom op dat veel van wat we aan efficiëntie uitvinden, méér dan te niet gedaan wordt door ons gedrag*.

WELKE EFFICIËNTIE?

Goede vraag! Gek genoeg wordt efficiëntie doorgaans direct als iets goeds gezien, terwijl maar al te vaak helemaal niet duidelijk is welke deelsom het behelst. Is het meer doen in minder tijd? Tijd van wie, voor wie? Meer 'uitgesteld afval' kopen voor minder geld, van alles uitbesteden/afschuiven en problemen elders veroorzaken die uiteindelijk ook jezelf bereiken? Meer of minder stress? Alles is met alles verbonden. En we meten veel nogal weird; zo is zelfs een vreselijk auto-ongeluk vaak ‘goed voor de economie’.

“Het leven is 1 grote omweg” zei een goede vriend ooit, waardoor ik begon dingen als snelheid en efficiëntie niet meer automatisch voor zoete koek te slikken. Ik zie nu veel geprezen efficiëntie in geld (=verzonnen en alleen indirect waardevol), die elders een veelvoud aan schade oplevert die niet wordt meegerekend. Die het wonder van onze 'omweg' er niet mooier op maakt. Die 50 gezinnen in Enschede die hun huis onbewoonbaar verklaard zagen na een nu en hier nog enigzins uitzonderlijke regenbui, hoort uiteindelijk in alle rekensommen thuis. Fiets er eens langs**.

KAN HET SIMPELER?

Goede vraag! Of misschien is “moet/zal het simpeler?"*** nog beter. Menigeen is na de misschien 'back to basics' vakantie, al weer volledig opgegaan in de ratrace van dingen waarvan je je op z'n minstens regelmatig zou kunnen afvragen of die wel allemaal zo fijn, nuttig, nodig, gezond, volhoudbaar, of zelfs volgens gebruikelijke definities efficiënt zijn als de rekensom 'iets verder zou kijken dan de neus lang is'. Menigeen blijft zelfs 'zitten' in wat ze zelf een bullshitbaan noemen, terwijl in essentiële beroepen het aantal vacatures ook maar blijft stijgen.

VOORBEELDEN?

Ja graag! En een inspirerende anecdote om je/jullie op gang te helpen: toen onderzoekers aan volwassenen vroegen een nog scheve LEGO-brug te verbeteren begonnen ze te praten en allerlei blokjes toe te voegen en misschien wel onder tafel specifieke blokjes via iPhone te bestellen. Kinderen haalden een paar blokjes weg en zeiden hoogstens "Zo!" of "Klaar!" of hadden nogal eens een gezichtsuitdrukking van "Jemig, kun je dat niet zelf proberen?" en een enkele slimmerd zei gewoon "Nee" of liet zich überhaupt niet storen, want was met iets belangrijkers bezig. In tijden van bezuinigingen kunnen we hier vast veel van leren.

EN IN DE 'ECHTE' WERELD?

===============================================================

Bij deze een lijst waar ik me dingen bij afvraag, zonder met zekerheid te kunnen stellen welke grijstint tussen 'goed' of 'fout' het betreft. Maar, omdat ik regelmatig te horen krijg dat ik een sterke systeemdenker ben of een helicopterview heb, moet ik dat misschien maar wat meer gaan geloven en de verantwoordelijkheid op me nemen die in te zetten. "Iets meer jij" hoorde ik laatst ergens als beleid tegen de enorme mentale problemen, nou vooruit, maar dan ingezet voor "iets meer en diverser wij", voor hyperfocus op wat echt belangrijk is. Mijn voorbeelden die ik grotendeels vooral van anderen heb opgevangen:

- Boeing stond ooit bekend om betrouwbare vliegtuigen. Totdat er grote delen uit de romp vielen, ze recht de grond in stuurden en er mensen niet uit een ruimtestation terug gehaald konden worden. Het bestuur daar bestond, zoals zeker bij grote organisaties niet ongebruikelijk, geheel uit mensen met veel verstand van geld. Nu zit, of ik vermoed dat ie juist wat meer rondloopt, er na lange tijd ook eentje met daadwerkelijke hands-on ervaring met vliegtuigen bouwen.

- i.p.v. AI aan de telefoon, of mensen die zich als robots moeten gedragen, iedere medewerker inclusief de hoogste baas helpdeskdienst.

- Toeslagenschandaal of basisinkomen?

- Iets met duur eten, PFAS en dure gezondheidszorg

- 2e huizen en wooncrisis. Mensen die graag kleiner willen wonen, maar vast zitten in woonruimte-overschot.

- Persoonlijke schuldsanering die jaarlijks meer kost dan de schuld groot is

- Schade op z'n hoogst achteraf betalen i.p.v. überhaupt krachtig voorkómen.

- Tubantia schreef dat 20% van de bevolking meer tijd kwijt is aan verantwoordig van hun werk, dan dat ze aan het werk zelf kunnen inzetten. Ik voeg hier nog aan toe dat ik grote vraagtekens zet bij de datakwaliteit van die verantwoording en bij focus op werk in de resterende tijd. Of een handige agenda waaruit ieder persoon, dus geen abstracte gebruiker, al die onhandige systemen om iedere scheet te administreren zou kunnen laten oogsten.

‘smart’ en ‘easy’ volgens de betekenis van een leverancier, of voor de niet bestaande ‘gemiddelde persoon’. Standaardiseer vooral op betekenis en uitwisselbaarheid, zorg voor security, maar eenheidsworst in interactie is als het "1 size fits no one"-T-shirt waar haast niemand over klaagt, maar die nog minder mensen lekker zit als ze ze al dragen.

- Reclame voor ons 'zelf' op instagram, of op YouTube voor stralende uitgeslapen ontspannen gezinnen in SUVs omringd door alleen natuurlandschappen (!) zonder de giga-M ook wel bekend als 'de 2 slappe patatten', files of onnodige risico's. En dat dan haperend op je allernieuwste laptop, omdat er eerst een flitsveiling tussen adverteerders plaatsvindt én al meer businessmodellen uit datagraaien en uitkauwen bestaan. Wellicht met gratis beveiligingslek zodat een ander bij jou bitcoins minet ... En dat terwijl de 'hooiberg' om in te zoeken waarschijnlijk sneller groeit dan het aantal écht kwalitatieve 'spelden'.

- Iedere medewerker een direct beschikbaar budgetje voor wat hij/zij belangrijk acht in zijn/haar/hun rol. Gewoon een pasje van een (sub)bankrekening. Max Verstappen gaat toch ook niet zelf tanken en dat dan in 3-voud met hopelijk de juiste inkoopcode van de enige toegestane preferred supplier in een AFAS of ander usability-gedrocht indienen en dan maar hopen dat het goed komt? Controle is goed, maar niet als het zijn doel voorbij schiet, alles stroperig maakt en juist duur.

- apps die zo 'handig' zijn dat je sneller op en neer naar de winkel had kunnen fietsen, waar kundige personen zijn wegbezuinigd, laat staan wat kunnen repareren.

- Allemaal hoog opgeleid en connected, maar in een hiërarchie die weinig verschilt met wat de Amerikanen hier na WW2 introduceerden.

- Iedere dag dezelfde forensreis administreren en accorderen van de OV-pas die je absoluut niet privé mag gebruiken, maar als je dat niet doet mag je die reis privé betalen, in een systeem dat zowel leverancier als grote klant loos beloofden te zullen verbeteren. Of een 'no hassle' OV-pas. Of überhaupt gratis OV.

- écht samenwerken, of vooral heel veel communiceren óver dat werk? Of iets uitbesteden en vervolgens veel meer tijd en geld kwijt zijn aan 'management van het account' en minder kennis, controle, en waarschijnlijk ook creativiteit hebben om over lerende organisatie maar te zwijgen.

- het 'open tenzij'-model met versiebeheer van bijvoorbeeld Wikipedia, of het maak je aanpassing met git en de beheerder hoeft alleen op OK te drukken, of de corporate enterprise intranet-pagina waarvan je niet eens kunt achterhalen wie of wat de bron is of überhaupt edit-rechten op heeft, verantwoordelijkheid voelt of met het krakkemikkige CMS kan werken.

- Waar heb jij je meeste geniale ingevingen? Ik durf te wedden niet met je neus tegen zo'n heel handig, maar niet voor alles en altijd, apparaat. Denken doen we niet alleen met onze hersenen inclusief emoties, maar met ons hele lichaam, andere mensen en onze fysieke omgeving. Mocht je nu denken dat ik een anti-techneut ben en dat het allemaal niet anders kan ... laat je inspireren op https://dynamicland.org/2024/Intro/

===============================================================

WELKE EFFICIËNTIE KAN JOU GESTOLEN WORDEN?

Ik hoor het graag, maar laat het vooral ook horen om gelijkgestemden te vinden en de mensen die het wellicht niet willen horen toch in beweging te krijgen, ook via de bedachte kanalen als medewerkerstevredenheidsonderzoeken (MTO's), én andere zelf te bedenken routes. Kleine inefficiënties zijn soms nodig om grotere op te ruimen, ook dat kunnen we van de natuur leren. Ga er eens in uitwaaien. Wat is nou écht belangrijk?

Zou de slogan van een organisatie als bijvoorbeeld "Uniek dat wordt je samen" betekenen dat we beginnen te snappen dat (bio)diversiteit essentieel is voor überhaupt een reële toekomst?

* vrijelijk naar https://en.wikipedia.org/wiki/Jevons_paradox (NL versie is beperkter)

** Nee, ik ga je niet aanmoedigen tot ramptoerisme. Maar als je dan toch op de fiets zit, bedenk dan dat je veel sneller bent dan met de auto; want die slurpende luie stoel ben je een dag in de week voor aan het werk om te betalen.

***  Check “the great simplification”, voor wetenschappers die geen doekjes winden om wat ons heel snel te wachten staat, maar ook wat we écht kunnen doen.